Dinsdagmiddag was de Excellentiebijeenkomst in Fraijmaborg, één van de locaties van de Hogeschool van Amsterdam. Alle excellentie- en honoursstudenten waren uitgenodigd voor de bijeenkomst met gastspreker Joris Luyendijk. Ter voorbereiding had ik natuurlijk Joris al gegoogeld en wist ik dat hij een journalist is. Tijdens het zoeken kwam ik erachter dat Joris jaren in het Midden Oosten heeft gewoond, toen weer naar Nederland is verhuisd, om vervolgens naar Londen te verhuizen. In de tussentijd heeft hij vijf boeken geschreven, waaronder zijn laatste boek ‘Dit kan niet waar zijn’. Toen ik dinsdagmiddag naar de bijeenkomst ging wist ik niet zo goed wat ik kon verwachten. Aangezien hij een journalist is en ik redelijk geïnteresseerd ben in journalistiek, leek het mij wel interessant om zijn verhaal te horen. Maar het was totaal niet wat ik verwacht had. Het was veel interessanter dan ik had kunnen bedenken.
Joris begint met vertellen over het moment dat The Guardian hem vroeg om onderzoek te doen naar ‘The City’, het financiële centrum van Londen. Dit was vlak na de uitgave van zijn boek ‘Je hebt het niet van mij, maar..’. De aanleiding van de vraag van The Guardian was de financiële crash in 2008. Terwijl er boeken vol geschreven zijn met onderzoeken naar 9/11, is er nergens een onderzoek te vinden over de crash. The Guardian wilde een echte ‘outsider’ die niks wist over de financiële wereld. Toen Joris aan The Guardian vertelde dat hij het wilde aanpakken op de ‘naïeve’ Nederlandse manier, dachten ze dat hij gek geworden was. Joris wilde namelijk gewoon mensen om hulp gaan vragen. Ze verklaarde hem voor gek, want bankiers in Londen hebben een “code of silence” en zwijgen tegen journalisten. Toch is het Joris gelukt om mensen aan het praten te krijgen. Dit contact ging in eerste instantie allemaal via de mail, hier moet wel bij gezegd worden dat mensen een paar jaar geleden nog dachten dat e-mailen redelijk veilig was. Na het eerste e-mailcontact ging Joris met de bankiers op een ‘blind date’ om het verhaal te horen. Hoewel de mensen op vrijwillige basis mee werkte, belde er toch veel naderhand om te vragen of hij het gesprek kon verwijderen. De mensen waren angstig en waren bang om hun baan kwijt te raken.
Dit brengt me gelijk op het volgende. Joris vertelde namelijk dat je, als bankier, in ‘The City’ nooit zeker bent van je baan. Als je ’s ochtends fluitend het kantoor binnenloopt kan het zijn dat je pas niet meer werkt, omdat ze je ontslagen hebben zonder dat je het weet. Bizar! Hoe kan het dat de banken op deze manier met hun personeel omgaan? Alhoewel dit niet snel in Nederland zou gebeuren, is het toch te bizar om voor te stellen dat dit jezelf kan overkomen. Ik denk dat gelijk aan kennismanagement en vraag me dan ook gelijk af hoe bankiers in ‘The City’ en op ‘Wallstreet’ omgaan met kennisdeling. Delen deze mensen überhaupt wel kennis? In een omgeving waar kennis écht macht is, zou het mij niks verbazen als bankiers de kennis voor zichzelf houden. Wat zijn hiervan de gevolgen voor de banken, waar ons geld (of in dit geval het geld van de Britten) op staan? Joris vroeg zich al af hoe banken ‘veilig’ konden zijn, als het personeel dat niet eens is. Dat ben ik volledig met hem eens. Het zit diep in de wortels van het systeem fout en dat is niet aangepakt sinds de crash in 2008. Maar wat moet er gedaan worden om het systeem te veranderen? En is het wel mogelijk om het systeem, op dit moment, zo te veranderen? Dat zijn vragen die sinds dinsdag door mijn hoofd dwalen.
Joris heeft zijn ontdekkingen en verhalen gebundeld in het boek: ‘Dit kan niet waar zijn’. Deze staat nu bovenaan op mijn to-read lijst en ga ik hopelijk heel snel lezen. Misschien kan het boek nog een aantal van mijn vragen beantwoorden.
Patricia van Beusekom 